لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

محله از ارکان اصلی کالبد شهری بوده و تعادل زندگی اجتماعی در شهرها بستگی به حفظ محله ها دارد. در قرن بیستم، آرمان محله مسکونی در بسیاری از نظریه های نوین محور قرار گرفته و برای حل مشکلات گوناگون شهری مانند مدیریتی، روابط اجتماعی و انسانی، مسایل بهداشتی و رفاهی و ابعاد معنایی و هویتی، از این روش استقبال شده است. از سویی دیگر با مطرح شدن بحث های توسعه پایدار مقیاس های متفاوتی برای عملی ساختن آن در شهر مطرح شده است (مقیاس های بین المللی، ملی، منطقه ای- استانی، ناحیه ای، شهری، محله ای، واحدهای همسایگی، سایت و مقیاس معماری) که در این بین در دهه های اخیر مقوله توسعه شهری پایدار به عنوان یک موضوع مهم علمی در کلیه جوامع مطرح بوده و بخش وسیعی از ادبیات توسعه شهری را به خود اختصاص داده است. با وجود آنکه تعاریف بسیاری از مفهوم توسعه پایدار در مقیاس های کلان ارایه شده است اما مفهوم آن در مقیاس محلی هنوز به قطعیت روشن نشده است. این در حالی است که محلات شهری حایز اهمیت بسیار بوده و نقاط قوت یا ضعف آن ها در ابعاد مختلف می تواند به کل شهر تسری پیدا کند و کارایی آن را تحت تاثیر قرار دهد.دو مقوله پایداری و محلات شهری و پیوند دادن آن ها در قالب یک موضوع بحث اصلی این مقاله است. در ابتدای تحقیق با مطرح ساختن سوالاتی، فرضیه ای بر اساس آن ها شکل گرفته و در نهایت مقاله در پی اثبات این فرضیه و یافتن پاسخ هایی شفاف برای سوالات مطرح شده است. این پاسخ ها از استخراج معیارهای عمومی ساختار محلات شهری پایدار شکل می گیرند که منتج از مولفه های ایجاد یک محله پایدار است. در این راستا به منظور مشخص شدن مولفه های ذکرشده، از آراء و اندیشه های صاحب نظران و اندیشمندان خارجی استفاده شده و در نهایت هشت مولفه به عنوان پایه و اساس ایجاد محلات پایدار معرفی شده اند. در نهایت مرتبط با هر مولفه معیارهای عمومی ساختار محلات شهری پایدار شکل گرفته است.

توسعه ی ﺷ ﻬ ﺮ ی ﭘ ﺎ ﯾ ﺪ ار ﺑ ﺮ اﯾ ﻦ اﺻ ﻞ اﺳ ﺘ ﻮ ار اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓ ﻀ ﺎ ی ﯾ ﮏ ﺷ ﻬ ﺮ درون ﻣ ﺤ ﻠ ﻪ ﺷ ﮑ ﻞ می گیرد و بر پایه ی آن ﺗ ﺪ اوم می یابد؛ ازاین رو، ﺗ ﻮ سعه ی ﻣ ﺤ ﻠ ﻪ ای اﻗ ﺪ اﻣ ﯽ ﮐ ﻠ ﯿ ﺪ ی درﺟ ﻬ ﺖ ﻧ ﯿ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ سعه ی ﭘ ﺎ ﯾ ﺪ ار ﻗ ﻠ ﻤ ﺪ اد می شود. ازجمله مهم ترین بازتاب شهرنشینی معاصر، پیدایش و گسترش محلات آسیب پذیر (اسکان غیررسمی) در مرکز یا پیرامون شهرهاست که شهر اردبیل نیز در زمره ی این شهرها قرار می گیرد. در این شهر محلات اسکان غیررسمی را می توان بخش های فراموش شده و برنامه ریزی نشده ای در مقایسه با سایر محلات شهری دانست که به لحاظ پایداری بسیارشکننده هستند. بااینکه ناپایداری به عنوان مشکل دیرینه و امر بدیهی در محلات اسکان غیررسمی است؛ اما مدیریت و بهبود وضعیت این محلات در یک برهه ی زمانی و به صورت هم زمان ممکن نیست؛ بدین منظور شناخت میزان شدت و ضعف ناپایداری به واسطه ی مقایسه ی تطبیقی و با تکیه بر مدل های مختلف تصمیم گیری بین مجموع محلات مزبور می تواند به عملکرد و تصمیم گیری بهتر مدیران شهری متناسب با اولویت مداخله در سطح این محلات به منظور توانمندسازی در راستای توسعه ی پایدار شهری کمک شایانی کند؛ از این رو ﻫ ﺪ ف پژوهش ﺣ ﺎ ﺿ ﺮ ، واکاوی و مقایسه ی تطبیقی وضعیت ناپایداری در محلات 15گانه ی اسکان غیررسمی شهر اردبیل با تأکیدبر معیارهای پایداری محله ای و اولویت بندی آن ها درجهت برنامه ریزی آتی انجام گرفته است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ روش، توصیفی-تحلیلی است. داده های موردنیاز ازطریق روش های میدانی گردآوری شده اند. جامعه ی آماری تحقیق منطبق بر محلات 15گانه ی سکونتگاه های غیررسمی شهر اردبیل است. به منظور سنجش پایداری محلات مورد مطالعه، شاخص های مربوط با استفاده از روش آنتروپی، وزن دهی و محلات هدف با بهره گیری از تکنیک های تصمیم گیری، رتبه بندی شدند و برای دست یابی به اولویت بندی نهایی از تکنیک ادغامی کپ لند استفاده شد و درنهایت برای بازنمایی بهتر با استفاده از نرم افزار ArcGIS نقشه ها ترسیم شدند. براساس سنجه های به کاررفته و نتایج به دست آمده از پیاده سازی تکنیک های مختلف تصمیم گیری به لحاظ معیارهای پایدار محله ای، محله ی «سلمان آباد» در رتبه ی نخست و محله ی «ایران آباد» با کسب کمترین امتیاز در رتبه ی آخر قرار گرفتند؛ بنابراین برنامه ریزی های توسعه محور متناسب با نقاط ضعف و قوّت و اولویت هر محله ضروری به نظر می رسد.

امروزه؛ ابعاد اجتماعی فضای شهری بیش از هر زمان مورد توجه برنامه ریزان قرار داشته و یافتن ارتباط بین کیفیت های فضایی و مفاهیم اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. لذا آبشخور نظری پژوهش حاضر؛ مطلوبیت سنجی هم پیوندی مردم – فضا در سکونت گاه های غیر رسمی شهر زنجان با رویکرد توانمندسازی آن بوده است. با عنایت به گستره موضوعی و ابعاد مساله، هدف پژوهش کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی و بر رویکرد آینده پژوهی استوار بوده است. نتایج نشان داد توجه به محرکه اجتماعی شرط انکارناپذیر همپیوندی مردم-فضا وتوانمندسازی محله های اسکان غیررسمی شهر زنجان از این طریق بوده است، لذا با توجه به وجود رابطه معنادار میان شاخص های اجتماعی همپیوندی، بی توجهی به ظرفیت های اجتماعی بالفعل در تمهیدات برنامه ریزی و مداخله در این ناحیه، ارتقای کیفیت زندگی و دستیابی به اهداف توسعه پایدار را با مشکلات جدی روبه رو خواهد کرد.

مقدمه: رشد شتابان سکونتگاههای غیررسمی پیامدهای منفی زیادی را برای شهرها و مدیریت شهری ایجاد می کند. این امر باعث نزول سطح کیفیت زندگی ساکنان شهر ارومیه شده است. هدف این پژوهش تحلیل کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه است. روش: این تحقیق با روش شناسی کمی و به شیوه پیمایش انجام شده است. در آن با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای، از 31 محله سکونتگاه غیررسمی در شهر ارومیه، 4 سکونتگاه اسلام آباد 1، حاجی پیرلو، اسلام آباد 2 و طرزیلو به عنوان محلات موردمطالعه انتخاب شدند. با استفاده از فرمول کوکران، نمونه ای با حجم 400 نفر برای هر یک از سکونتگاهها تعیین شد. ابزار تحقیق، پرسشنامه بود و برای تحلیل داده ها از نرم افزارهای Excel، SPSS و آزمون t استفاده شد. یافته ها: میانگین وضعیت کلی کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی اسلام آباد 2 و حاجی پیرلو، بر اساس طیف لیکرت، در سطح متوسط، سکونتگاه غیررسمی اسلام آباد 1 در سطح پایین تر از حد متوسط و در وضعیت نامطلوب و سکونتگاه غیررسمی طرزیلو بالاتر از حد متوسط ارزیابی شده است. بحث: یکی از کارهای مهم برنامه ریزان شهری و مدیران شهرها شناسایی نابرابریهای شاخصهای کیفیت زندگی در سطح محلات نابسامان است. چون برنامه ریزان شهری اعتقاد دارند که برنامه ریزیها باید همسو با بهبود کیفیت زندگی به عنوان یکی از مهم ترین اهداف سیاستهای عمومی جامعه باشد. درواقع نتایج کار در بهبود ساماندهی نواحی محروم شهر و ایجاد فرصت برابر برای شهروندان و ارتقای سطح عواملی که بر رضایتمندی ساکنان از کیفیت زندگی تأثیر می گذارد، کمک می کند.